Landgoederen en buitenplaatsen

Op de Brabantse Wal drukken vele landgoederen en buitenplaatsen een belangrijk stempel op het landschap. Er werden al heel vroeg uitgestrekte bossen aangelegd, waarbij de heren – later markiezen – van Bergen op Zoom belangrijke initiatiefnemers waren. De bosaanleg bij Huijbergen begon al in 1504, gevolgd door de Wouwsche Plantage. Het grootste deel van de bossen op de Brabantse Wal is aangeplant in de 18e en 19e eeuw.  

De bossen zijn voor een deel op voormalige heidevelden en stuifzanden aangelegd. Vooral op de reliëfrijke landduinen aan de randen van de Brabantse Wal, maar ook wel daarbuiten, komt eeuwenoud hakhout van zomereik voor met omvangrijke stoven. Voorbeelden van dergelijke gebieden zijn de Schoelieberg bij Huijbergen, de Vinkenberg en de Koepel bij Hoogerheide en de Kraaijenberg en Lindonk ten noorden van Woensdrecht. Soms ligt oud eikenhout verscholen in jongere aanplant zoals bij het Zwarte Duin bij Woensdrecht met zeer omvangrijke stoven tussen de zwarte dennen. Bij de jongere landgoedbossen valt het veelvuldig gebruik van zeedennen en douglassparren op.

Behalve de bossen hebben de landgoederen en buitenplaatsen tal van cultuurhistorische waardevolle elementen aan het landschap toegevoegd. In de eerste plaats natuurlijk de historische landhuizen en dienstwoningen, die de kern van een landgoed vormen. Sommige van deze gebouwencomplexen laten een eeuwenlange ontwikkeling van bouwen en verbouwen zien. Andere zijn in één bouwperiode ontstaan en vormen daardoor waardevolle ensembles, zoals de dienstwoningen en de werkplaatsen van de Wouwsche Plantage. Rondom de landhuizen werden parken aangelegd. Op de Brabantse Wal zijn mooie voorbeelden te zien uit verschillende stijlperioden; van de geometrische aanleg in het Moretusbosch tot de gemengde tuinstijl uit het begin van de twintigste eeuw. Bij de landschappelijke aanleg van de landgoederen hoorde ook een stelsel van lanen en zichtassen. Op hoge punten werden theekoepels gebouw om van het weidse uitzicht te genieten, zoals bij de Mattemburgh en Ravenhof.

Overzicht landgoederen op de Brabantse Wal

Bergen op Zoom

  • Landgoed Lievensberg
  • Landgoed Groot Molenbeek
  • Landgoed Boslust
  • Landgoed Zoomland (deels verloren)
  • Landgoed Meilust (deels verloren)
  • Landgoed Ruytershove (deels verloren)
  • Landgoed Lievenshove (verloren)

Roosendaal

  • Landgoed Wouwsche Plantage

Steenbergen

  • Landgoed Dassenberg

Woensdrecht

  • Landgoed Groote Meer
  • Landgoed Moretusbosch
  • Landgoed Titurel
  • Landgoed Mattemburgh
  • Landgoed Pavillon en De Putse Moer
  • Volksabdij Onze Lieve Vrouwe ter Duinen